հայերեն լեզվով
«ԱՐԴԱՐ ԸՆՏՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ» ՊԱՇՏՊԱՆՈՒՄ ԵՆ ՀԱՆՐԱԿՐԹԱԿԱՆ ԴՊՐՈՑԻ ՏՆՕՐԵՆԻ ԹԵԿՆԱԾՈՒՆԵՐԻ ՇԱՀԵՐԸ
Արդար ընտրությունների և ժողովրդավարության միջազգային ընկերությունը շարունակաբար հետևում է կրթական համակարգում տնօրենների ընտրության գործընթացին և ներգրավված է մրցույթին մասնակցող թեկնածուների իրավունքների պաշտպանության գործընթացին։ 2022 թվականի հոկտեմբերի 20-ին հայտարարվել է հանրակրթական դպրոցների դիմորդ տնօրենների ատեստավորման քննություն, որի նպատակը հանրակրթական դպրոցների թափուռ պաշտոնների համար ատեստավորված տնօրենների ընտրելն է։ Տնօրենի թեկնածու անձանց հավաստագրման գործընթացը բաղկացած էր երկու փուլից՝ գրավոր քննություն և հարցազրույց: Հավաստագրման գործընթացին մասնակցող շուրջ 160 դիմորդ չի կարողացել անցնել հարցազրույցի փուլ, նրանցից 26-ը «Արդար ընտրությունների» միջոցով վեճը շարունակել է դատարանում և խնդրել՝ չեղյալ համարել հարցազրույցի արդյունքները և այն կրկին անցկացնել մեկ օրում։
«Արդար միջավայր»
Թեև տնօրենի թեկնածու անձանց հավաստագրման նպատակը բարձր որակավորում ունեցող կադրերի ներգրավելն էր, ուստի հանձնաժողովների որոշումը հարցազրույցի փուլից բացառ այն թեկնածուներին, ովքեր բարձր ստացել էին գնահատական թեստավորման արդյունքում և/կամ նրանք, ովքեր ունեն երկար տարիների փորձ, այդ թվում նրանց, ովքեր աշխատել են որպես ռեժիսոր։
«Արդար ընտրությունները» ուսումնասիրել են թեկնածուների հետ կապված հարցազրույցի արձանագրություններ։ Վերլուծության արդյունքում հայտնաբերվել են այնպիսի էական բնույթի խախտումներ, որոնք կարող են ազդել գործընթացի ընթացքի վրա․ որոշ դեպքերում հարցազրույցի արձանագրություն տակ ստորագրել է հանձնաժողովի այն անդամը, ով ընդհանրապես ներկա չի եղել թեկնածուի հարցազրույցին։ Հարցազրույցի տեւողությունը եւ տրված հարցերը վկայում էին հարցազրույցի ձեւականության մասին, որոշ դեպքերում գործընթացը տևել է 10 րոպե, այս պայմաններում անհնար է թեկնածուներին տալ լիարժեք գնահատական։
Նախարարությունը նմանատիպ մոտեցումը շարունակել է տնօրենների ընտրության հաջորդ փուլում, մասնավորապես՝ ընտրության համար դպրոցներին չի ներկայացվել հավաստագրված, պատշաճ որակավորում ունեցող հոգեբարձուների խորհրդի թեքնածուներ։ «Արդար ընտրությունները» մրցույթի այս փուլում պաշտպանելու են նաև այն անձանց շահերը, որոնց իրավունքները խախտվել են։
Նշենք, որ ընթացիկ մրցույթի վերաբերյալ նախարարության կողմից հրապարակված տեղեկատվությունը արձագանք չի գտել հասարակության հանրային բարձրաստիճան հետաքրքրությունների շրջանակում։ Կան դեպքերում, երբ դպրոցի վաստակավոր տնօրեններ մրցույթի միջոցով հեռացվել են համակարգից։ Հոգաբարձուների խորհրդի թեկնածուներ չներկայացնելու մասին բաժնում ընդունված որոշումներն անհիմն են և դպրոցական համայնքում առաջացրել է դժգոհություն, ինչը չի բխում աշակերտների շահերից: Ըստ այդմ, «Արդար ընտրություններն» արդեն դիմել է նախարարություն տեղեկություն ստանալու համար։ Պատասխանները ստանալուց հետո կազմակերպությունը կհրապարակի մրցույթի վերաբերյալ ամբողջական հաշվետվություն։
* * *
«Արդար ընտրությունները» տեւական ժամանակ է, ինչ դիտարկում է հանրակրթական դպրոցների տնօրենների ազատման և ընտրության գործընթացները, որոնց ընթացքում բացահայտվել են հանրակրթական դպրոցների քաղաքականացման լուրջ խնդիրներ։
2021 թվականին կազմակերպության կողմից հրապարակված ուսումնասիրության համաձայն նախկին տնօրենները «Արդար ընտրությունների» հետ զրույցում նշել են, որ իրենք համարվում են հաջողակ տնօրեններ, և որ նախարարության կողմից հանկարծակի, առանց որևէ հիմնավորման ընդունված որոշումը անարդար է և խտրական։ Ավելին, տնօրենները նշել են նախարարությունից ստացված շնորհակալագրի կամ պարգևի մասին, որը վերաբերվում է իրենց կատարած գործունեությանը։ Տօրենների կարծիքով անընդունելի է կրթական ռեսուրս կենտրոնների բացասական գնահատականն իրենց հասցեին, որը հիմք է հանդիսանում նրանց ազատման համար։ Կազմակերպության կողմից ձեռք բերված տեղեկությունների համաձայն պարզվել է, որ գոյություն ունի տնօրենների մի տեսակ՝ «անցանկալի» կատեգորիա, որոնց տարբերակումը բխում է քաղաքական նպատակահարմարություններից։
2022 թվականին կազմակերպությունը «Թրանսփարենս Ինթերնեշնլ»-ի հետ համատեղ հրապարակել է ազդարարի տրամադրած ֆայլերի վերլուծության արդյունքում պատրաստած ուսումնասիրությունը։ Ազդարարի տրամադրած փաստաթուղթը, որը հավանաբար կազմվել է 2020 թվականին, պարունակում էր հանրակրթական դպրոցների տնօրենների գործերի նկարագրություններ։ Փաստաթղթի համաձայն տնօրենների գնահատումը կատարվել է տեղի կրթական ռեսուրս կենտրոնի, իշխող կուսակցության և պետական անվտանգության ծառայության հետ համատեղ։ Ըստ այդ փաստաթղթերի բացասական գնահատան են ստացել այն տնօրենները, ովքեր 2020-2021 թվականներին նախարարության կողմից չեն նշանակվել որպես տնօրենների ժամանակավոր պաշտոնակատար։
Հաշվի առնելով ներկա քաղաքական համատեքստը հիմնավոր կասկած կա, որ տնօրենների ընտրության մրցույթում թեկնածուները գնահատվում են քաղաքական նկատառումներից ելնելով, ոչ թե որակավորման, մոտիվացիայի և փորձի հիման վրա՝ անտեսելով դպրոցական կրթական գործընթացի բարելավվման շահը։
«Արդար ընտրությունները» անվճար իրավաբանական օգնություն է ցուցաբերում ապօրինի ձևով և քաղաքական հողի վրա աշխատանքից ազատված անձանց։ Եթե կարծում եք, որ քաղաքական նկատառումներով հեռացվել եք աշխատանքից, գրե՛ք կամ զանգահարե՛ք մեզ։
სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოება განათლების სისტემაში მიმდინარე დირექტორების შერჩევის პროცესს უწყვეტად ადევნებს თვალს და ჩართულია კონკურსში მონაწილე კანდიდატთა უფლებების დაცვის პროცესში.
2022 წლის 20 ოქტომბერს საჯარო სკოლის დირექტორობის მსურველთა სასერტიფიკატო გამოცდა გამოცხადდა, რომლის მიზანი საჯარო სკოლებში არსებულ ვაკანტურ პოზიციებზე სერტიფიცირებული დირექტორების არჩევა იყო. დირექტორობის მსურველთა სერტიფიცირების პროცესი ორი ეტაპისგან შედგებოდა: წერითი გამოცდა და გასაუბრება. სერტიფიცირების პროცესში მონაწილე 160-მდე აპლიკანტმა გასაუბრების ეტაპი ვერ გადალახა, რომელთაგან 26-მა „სამართლიანი არჩევნების” დახმარებით სასამართლოში გააგრძელა დავა და გასაუბრების შედეგების ბათილად ცნობა და მისი ხელახლა, სამართლიან გარემოში, გამართვა მოითხოვა.
მიუხედავად იმისა, რომ დირექტორობის მსურველთა სერტიფიცირების მიზანი მაღალკვალიფიციური კადრების მოზიდვა იყო, გასაუბრების ეტაპს კომისიების გადაწყვეტილებებით გამოეთიშნენ ისეთი კანდიდატებიც, რომლებსაც ტესტირებაში მაღალი შეფასებები ჰქონდათ მიღებული, ან/და ისეთები, რომელთაც აქვთ, მრავალწლიანი, მათ შორის დირექტორად მუშაობის, გამოცდილება.
,,სამართლიანმა არჩევნებმა“ შეისწავლა კანდიდატებთან გასაუბრების ოქმები. ანალიზის შედეგად გამოიკვეთა ისეთი არსებითი ხასიათის დარღვევები, რომელთაც შესაძლოა გავლენა მოეხდინათ პროცესის მიმდინარეობაზე. მათ შორის, ცალკეულ შემთხვევებში გასაუბრების ოქმს ხელს აწერდა კომისიის ის წევრი, რომელიც კანდიდატის გასაუბრებას საერთოდ არ ესწრებოდა; გასაუბრების ხანგრძლივობა და დასმული შეკითხვები გასაუბრების ფორმალურ ხასიათზე მიუთითებდა, უმეტეს შემთხვევაში პროცესი 10 წუთის განმავლობაში გრძელდებოდა, რაც არ იძლეოდა კანდიდატების სრულყოფილად შეფასების შესაძლებლობას.
სამინისტრომ მსგავსი მიდგომა დირექტორების შერჩევის შემდეგ ეტაპზეც გააგრძელა, კერძოდ, სერტიფიცირებული, სათანადო კვალიფიკაციის მქონე კანდიდატები დაუსაბუთებლად არ წარადგინა სკოლებში, სამეურვეო საბჭოს წინაშე, ასარჩევად. „სამართლიანი არჩევნები” კონკურსის ამ ეტაპზე უფლებადარღვეულ პირთა ინტერესებსაც დაიცავს.
უნდა აღინიშნოს, რომ მიმდინარე კონკურსთან დაკავშირებით სამინისტროს მიერ გამოქვეყნებული ინფორმაცია არ პასუხობს საზოგადოებაში არსებულ მაღალ საჯარო ინტერესს. რიგ შემთხვევებში, სახეზეა კონკურსის გამოყენებით დამსახურებული სკოლის დირექტორების განდევნა სისტემიდან. სამეურვეო საბჭოებისთვის კანდიდატების წარუდგენლობის ნაწილში მიღებული გადაწყვეტილებები დაუსაბუთებელია და იწვევს უკმაყოფილებას სასკოლო საზოგადოებაში, რაც არ პასუხობს მოსწავლეების საუკეთესო ინტერესებს. შეაბამისად, ,,სამართლიანმა არჩევნებმა” სამინისტროს უკვე მიმართა ინფორმაციისთვის, რომელზე პასუხების მიღების შემდეგ ორგანიზაცია კონკურსის შესახებ სრულ ანგარიშს გამოაქვეყნებს.
* * *
„სამართლიანი არჩევნები” დიდი ხანია, აკვირდება საჯარო სკოლების დირექტორთა გათავისუფლება-არჩევის პროცესებს, რა დროსაც საჯარო სკოლების პოლიტიზების სერიოზული პრობლემები გამოვლინდა.
ორგანიზაციის მიერ 2021 წელს გამოქვეყნებული კვლევის მიხედვით, ყოფილი დირექტორები „სამართლიან არჩევნებთან” საუბარში აცხადებდნენ, რომ ისინი წარმატებულ დირექტორებად ითვლებოდნენ და სამინისტროს მიერ მოულოდნელად, დასაბუთების გარეშე მიღებული გადაწყვეტილება უსამართლო და დისკრიმინაციული იყო. მეტიც, დირექტორები მიუთითებდნენ სამინისტროს მხრიდან მიღებული სამადლობელი წერილისა თუ ჯილდოს შესახებ, რაც მათ მიერ ხარისხიანად შესრულებულ საქმიანობას უკავშირდებოდა. მათი თქმით, საგანმანათლებლო რესურსცენტრების მხრიდან მათ შესახებ უარყოფითი შეფასება, რომელიც მათ გათავისუფლებას დაედებოდა საფუძვლად, შეუძლებელია არსებულიყო. ორგანიზაციის მიერ მოპოვებული ინფორმაციით, გამოვლინდა, რომ არსებობდა ერთგვარი „არასასურველი“ დირექტორების კატეგორია, რომელთა გამორჩევის საფუძელი პოლიტიკური მიზანშეწონილობა იყო.
2022 წელს ორგანიზაციამ, „საერთაშორისო გამჭვირვალობასთან” ერთად, გამოაქვეყნა მამხილებლის მიერ მოწოდებული ფაილების გაანალიზების შედეგად მომზადებული კვლევა. მამხილებლის მიერ მოწოდებულ, სავარაუდოდ, 2020 წელს შედგენილ დოკუმენტში საჯარო სკოლების დირექტორების დახასიათებები იყო მოცემული. დოკუმენტის მიხედვით, დირექტორების შეფასებას ადგილობრივი საგანმანათლებლო რესურსცენტრთან ერთად, მმართველი პარტია და სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახური აკეთებდნენ. ამ დოკუმენტების მიხედვით, სწორედ ის დირექტორები იყვნენ უარყოფითად შეფასებული, რომლებიც 2020-2021 წლებში სამინისტრომ დირექტორობის მოვალეობის შემსრულებლებად არ დანიშნა.
არსებული პოლიტიკური კონტექსტის გათვალისწინებით, ჩნდება გონივრული ეჭვი, რომ დირექტორთა შესარჩევ კონკურსში კანდიდატები პოლიტიკური მიზანშეწონილობიდან გამომდინარე ფასდებიან და არა მათი კვალიფიკაციის, მოტივაციისა და გამოცდილების საფუძველზე, რითაც უგულვებელყოფილია სასკოლო განათლების პროცესის გაჯანსაღების ინტერესი.
„სამართლიანი არჩევნები” უფასო იურიდიულ დახმარებას უწევს სამსახურიდან უკანონოდ და სავარაუდო პოლიტიკური ნიშნით გათავისუფლებულ პირებს. თუ მიიჩნევთ, რომ სამსახურიდან პოლიტიკური ნიშნით გაგათავისუფლეს, მოგვწერეთ ან დაგვირეკეთ:
info@isfed.ge
0 800 100 143
ზარი უფასოა.
